De ontwrichtende werking van subsidies

Subsidies kunnen een mooi middel zijn voor overheidsinstellingen om een doel te bereiken. Ze kunnen gewenst gedrag stimuleren en organisaties of ondernemers in een bepaalde richting sturen.

Het subsidie-instrument geeft overheden de kans om ondernemers en organisaties te ondersteunen die bijvoorbeeld heel duurzaam te werk gaan of een innovatief project willen uitvoeren. Zij lopen dankzij subsidies minder risico en krijgen soms net dat ene duwtje in de rug om te kunnen starten.

Er zijn echter ook twee kanttekeningen te noemen bij subsidies. Negatieve bijeffecten die we regelmatig terug zien komen.

Subsidies kunnen ook een ontwrichtende werking hebben.

Geld, voor bedrijven met geld

Ten eerste, voor wie zijn de subsidies bedoeld? Een subsidie is een financieel middel voor een specifiek doel. Om een project te realiseren kan een ondernemer financiële steun aanvragen. Dit betekent in de praktijk helaas ook dat subsidies altijd naar de ondernemers gaan die al geld hebben. Ondernemers die zelf geen middelen beschikbaar hebben, krijgen geen subsidie. Dit terwijl ze misschien wel mooie projecten op de plank hebben liggen. Gelukkig is hier steeds meer aandacht voor.

Recent is er, dankzij een bijna twee jaar durende lobby, in Leiden een duurzaamheidsfonds opgericht. Hier kunnen bedrijven, die weinig middelen hebben, geld lenen tegen een zeer lage rente voor bijvoorbeeld verduurzaming van een pand. Vergelijkbare initiatieven zien we ook steeds vaker voor particulieren.

Regels, regels, regels

Het tweede ontwrichtende effect zijn de regels rondom een subsidieregeling. Een subsidieregeling wordt altijd vastgesteld met een doel, de verstrekkers gaan vervolgens allerlei scenario’s uitwerken en voorwaarden op papier zetten. Dat klinkt heel logisch, maar in de praktijk gaat het hier regelmatig fout.

De opstellers van een subisidieregeling proberen hiermee, op een bijna kunstmatige manier, te bewerkstelligen dat met de middelen één doel, op de meest ideale manier, wordt behaald. Het gevolg is dat ze allerlei disclaimers, regels en voorwaarden op papier gaan zetten waardoor innovatief ondernemen en gedurfde plannen niet meer in aanmerking komen. De creativiteit gaat zitten in het aanpassen van de plannen aan de regels om toch in aanmerking te komen voor een subsidie. En dan schieten we ons doel compleet voorbij.

Hoe dan wel?

In een ideaalsituatie ligt er een plan. Een plan met een mooi doel, bijvoorbeeld om een bedrijfspand te verduurzamen. Met dit plan kan een ondernemer gaan praten met subsidieverstrekkers en vragen om steun.

Nu krijgen veel ondernemers te horen dat het doel wel binnen de kaders past, maar de manier waarop niet. Ze komen daardoor niet aanmerking voor subsidie. Veel ondernemers zijn geneigd om het plan mee terug te nemen en te herschrijven.

Wij draaien dit liever om, we proberen in gesprek te gaan met de subsidieverstrekker en de voorwaarden voor de regeling aan te passen. In veel gevallen is een pilot goed mogelijk en kan uiteindelijk de regeling aangepast worden. Dat scheelt niet alleen een hoop tijd en geld. Op die manier wordt de subsidie ook gebruikt waarvoor deze is bedoeld.

We moeten het doel subsidiëren; niet een voorgeschreven weg daarnaartoe.